Α) Ενδεικτικό του γενικότερου κλίματος στο εσωτερικό του συνδικαλιστικού κινήματος αποτελεί το γεγονός ότι στο 16ο συνέδριο της μεγαλύτερης εργατικής συνομοσπονδίας CGIL (5-8 Μαΐου 2010) η μετανάστευση καταλαμβάνει εξέχουσα θέση. Βασικούς άξονες του κειμένου της πλειοψηφίας (που υιοθετήθηκε από το 78% των συνέδρων) αποτελούν η ανάγκη για μεταρρύθμιση του συστήματος «απορρόφησης του κοινωνικού σοκ», η μείωση της φορολογίας των μισθών και των συντάξεων, η εξάλειψη των διαφορών μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών υπαλλήλων, η αλλαγή της μεταναστευτικής πολιτικής και η «νομιμοποίηση» των μεταναστών εργατών.
Β) Στις αρχές του έτους οι κοινωνικοί συνομιλητές εκδίδουν κοινή Έκθεση με θέμα «Η Απασχόληση στο Μιλάνο», η οποία περιέχει στοιχεία για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην απασχόληση, τόσο στην πόλη του Μιλάνο, όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Λομβαρδίας.
Ως ειδικότερο θέμα ανάλυσης και παρέμβασης η συγκεκριμένη έκθεση επιλέγει αυτό της μετανάστευσης στην χώρα και ειδικότερα των εργασιακών σχέσεων των μεταναστών εργαζομένων σε επιχειρήσεις της περιοχής.
Στα ενθαρρυντικά στοιχεία συμπεριλαμβάνεται το γεγονός ότι στο 20% των επιχειρήσεων της ειδικής έρευνας εντοπίζονται πρωτοβουλίες ένταξης των μεταναστών συχνά στην βάση διμερών συμφωνιών από τους εργοδότες και τα συνδικάτα των εργαζομένων. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, οι επιχειρήσεις αναλαμβάνουν το βάρος ή την μέριμνα συνδρομής των μεταναστών στην εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας, στην εύρεση κατάλληλης στέγης ή ακόμη και στην διευκόλυνση τους στην χρήση της ετήσιας αδείας τους σε περιόδους που αντιστοιχούν στο εορτολόγιο της χώρας καταγωγής τους και στις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.
Γ) Αυξήσεις στις αποδοχές περιλαμβάνει η ανανέωση της συλλογικής σύμβασης που υπογράφεται στον κατασκευαστικό κλάδο με τριετή διάρκεια (2010-2012). Οι 20.000 απολύσεις στον κλάδο και η μείωση των επενδύσεων κατά 10% συνολικά κατά το 2009 δεν εμπόδισε τους κοινωνικούς συνομιλητές να προβούν σε συμφωνία που να ικανοποιεί απόλυτα και τις δύο πλευρές.
Εκτός από αυξήσεις, η συλλογική σύμβαση περιλαμβάνει μια σειρά καινοτόμες δεσμεύσεις, όπως η διευκόλυνση των πολυάριθμων μεταναστών εργατών του κλάδου στην χρήση ειδικών αδειών κατά την διάρκεια του έτους με σκοπό την ευχερή μετακίνηση στις χώρες καταγωγής τους.
Δ) Στο κείμενο της ανανέωσης της εθνικής συλλογικής σύμβασης εργασίας στον κλάδο του τουρισμού τετραετούς διάρκειας (2010-2013) δύο βασικά θεσμικά ζητήματα στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας αποτελούν η προώθηση της συλλογικής διαπραγμάτευσης στο δευτεροβάθμιο επίπεδο (αποκέντρωση) και η προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε περιπτώσεις υπεργολαβίας.
Για άλλη μια φορά ειδική ρύθμιση αφορά στους μετανάστες εργάτες και ειδικότερα στην εξασφάλιση πόρων μέσα από μια διμερή επιτροπή για την χρηματοδότηση προγραμμάτων ταχείας εκμάθησης της ιταλικής γλώσσας και για την διευκόλυνση απόκτησης αδειών διαμονής και εργασίας.
Ε) Τέλος, η πανιταλική τετράωρη στάση εργασίας στις 12 Μάρτη 2010, ως απάντηση στην λήψη μέτρων λιτότητας από την ιταλική κυβέρνηση με αφορμή την παγκόσμια οικονομική ύφεση, συμπεριλαμβάνει μια δέσμη διεκδικήσεων –προτάσεων, οι πιο σημαντικές από τις οποίες κατανέμονται σε τρεις κατηγορίες:
1) Επέκταση των ενισχυτικών μέτρων για τον κόσμο της εργασίας που πλήττεται από την ύφεση.
Αντί επιλόγου…
Αξίζει να σημειωθεί ότι το αίτημα για αποσύνδεση της άδειας διαμονής από ποσοτικά (ένσημα/ ημέρες ασφάλισης) και ποιοτικά στοιχεία (τύπος σύμβασης εργασίας) της μισθωτής -ή μη- σχέσης απασχόλησης, ακριβώς με στόχο την ολοκληρωμένη καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, όχι μόνον δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα ομόφωνα δεκτό από τις συνιστώσες του εργατικού κινήματος στην χώρα μας, αλλά μόλις πρόσφατα αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα σχετικής πρότασης νόμου της κοινοβουλευτικής αριστεράς , η οποία δεν έχει ακόμη εισαχθεί στην ολομέλεια του κοινοβουλίου.
Εξετάζοντας το περιεχόμενο όλων των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και των διαιτητικών αποφάσεων των ετών 2010-2011 στην Ελλάδα, θα μπορούσε κάλλιστα ένας τρίτος παρατηρητής να συμπεράνει ότι όχι μόνον οι μετανάστες δεν αποτελούν τουλάχιστον το 20% της μισθωτής εργασίας στην χώρα, αλλά ότι δεν υπάρχουν καθόλου μετανάστες στους χώρους δουλειάς.
Το σύνηθες ανάθεμα στις παθητικές συνδικαλιστικές ηγεσίες και στην εργατική γραφειοκρατία δεν επαρκεί και επιπλέον αποπροσανατολίζει. «Ταξικά» συνδικάτα (λες και υπάρχουν α-ταξικά συνδικάτα…) υπάρχουν πολλά, χειροπιαστά δείγματα συνέπειας διακηρύξεων και έργων, όμως, λίγα, είτε πριν, είτε κυρίως κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης από το 2009 και μετά.
Εν αναμονή της έκδοσης της απόφασης του ΣτΕ σχετικά με το νέο δίκαιο ιθαγένειας, και στο πνεύμα των ημερών: ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω…
 |
Του Απόστολου Καψάλη
Την Κυριακή 18 Δεκεμβρίου εορτάζεται -ή κατ’ άλλους τιμάται- η παγκόσμια Ημέρα του μετανάστη, όμως στην Ελλάδα το σκηνικό σήμερα παραμένει σχεδόν πανομοιότυπο σε σύγκριση με την περσινή επέτειο.
Σημειώνονται λίγες εκδηλώσεις ή συζητήσεις, περιορισμένο ή ακόμη και ανύπαρκτο ενδιαφέρον από τα συνδικάτα των εργαζομένων και τις διάφορες εργατικές συλλογικότητες, ενώ οι συνήθεις απολογητικές ως επί το πλείστον ερμηνείες του φαινομένου, επικεντρώνουν στο μέγεθος και στην ταχύτητα της γενικότερης επίθεσης στα κοινωνικά δικαιώματα και τα εισοδήματα των (ελλήνων) πολιτών και κυρίως στην κατάσταση σοκ και πανικού στην οποία έχει περιέλθει ο κόσμος της μισθωτής -και όχι μόνον- εργασίας λόγω των αντιλαϊκών πολιτικών της τρόικας.
Στόχος του παρόντος κειμένου δεν είναι να επιμείνει σε αυτονόητα –πλέον- επιχειρήματα όπως ιδίως: α) ότι οι μετανάστες αποτελούν τμήμα των κατοίκων αυτής της χώρας και υποφέρουν τουλάχιστον ισότιμα με τους έχοντες την ελληνική ιθαγένεια ή β) ότι είναι λάθος να παρασύρεται ο δοκιμαζόμενος ελληνικός λαός στην προσπάθεια κατάτμησης και διάρρηξης της εργατικής αλληλεγγύης μέσα από άρτια προσαρμοσμένα/ εξειδικευμένα αντεργατικά μέτρα στη βάση διαφόρων κριτηρίων, όπως το φύλο, η ιθαγένεια, το καθεστώς απασχόλησης, η ηλικία ή οι απολαβές του εργαζόμενου κ.ο.κ.
Ο καθορισμός των καθηκόντων και των προτεραιοτήτων της εργατικής τάξης είναι έργο της ίδιας. Έχει όμως κάποια αξία η προσπάθεια διατύπωσης ορισμένων σκέψεων με την φιλοδοξία να αποδειχθούν ενδεχομένως χρήσιμες στην διαμόρφωση ενός σύγχρονου διεκδικητικού πλαισίου προάσπισης των δικαιωμάτων (και) των μεταναστών, ακόμη και στο περιβάλλον της οικονομικής κρίσης που αντικειμενικά ευνοεί την ανάπτυξη ακροδεξιών κινημάτων.
Ειδικότερα και πλέον συγκεκριμένα, προτείνεται να εξεταστεί σε ποιο βαθμό οι αντικειμενικά αντίξοες συνθήκες αποτελούν επαρκή ερμηνεία ή και δικαιολογία για να εκφυλιστεί το «μεταναστευτικό» σε πολυτέλεια για τους εργαζόμενους και τα συνδικάτα τους, που –όντως- δεν προλαβαίνουν να παλέψουν ταυτόχρονα την εφεδρεία, την κατάργηση της επικουρικής ασφάλισης και την διακοπή του ρεύματος σε όσους δεν έχουν να πληρώσουν το χαράτσι της ΔΕΗ.
Μέσα από την σύγκριση δύο συγγενών περιπτώσεων, της Ιταλίας και της Ελλάδας, με άξονα το περιεχόμενο των συλλογικών εργασιακών σχέσεων, εξάγονται ορισμένα οδυνηρά συμπεράσματα, τα οποία δυστυχώς επιβεβαιώνουν παλαιότερες εκτιμήσεις αναφορικά με το ζήτημα της αντιμετώπισης της μετανάστευσης από την πλευρά του εργατικού κινήματος στην χώρα μας.
Ίσως, τα συμπεράσματα αυτά να ερμηνεύουν ευρύτερες παθογένειες και κυρίως την αναποτελεσματικότητα του εργατικού κινήματος την τελευταία διετία, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση…
Η πρωτοβουλία πλέον αποκλειστικά στην άλλη πλευρά…
Όπως και στο ζήτημα των εργασιακών σχέσεων ή της κοινωνικής ασφάλισης το μοτίβο στο θέμα της μετανάστευσης επαναλαμβάνεται μονότονο: γκολ αυτοί, σέντρα εμείς! Η ημέρα του μετανάστη θα σημάνει προβληματισμό και ανησυχία στους άμεσα ενδιαφερόμενους, εφόσον συμπίπτει με μια ιστορική περίοδο που συγκεντρώνει δυσοίωνα χαρακτηριστικά.
Οι φασίστες και οι ξενόφοβοι συμμετέχουν στην κυβέρνηση, οι νεοναζί περιπολούν άστολοι και ξυλοκοπούν κοινωνικούς αγωνιστές, οι επιθέσεις σε μετανάστες είναι καθημερινό φαινόμενο, ακροδεξιοί δικηγόροι ολοκληρώνουν το πρόσχημα για την κατάργηση των όποιων κατακτήσεων σε σχέση με το ζήτημα της ιθαγένειας των μεταναστών και τα πολιτικά δικαιώματα τους, οι κατακτήσεις των απεργών πείνας της Υπατίας κινδυνεύουν να χαθούν και οι ίδιοι οι μετανάστες αγωνιστές διώκονται ποικιλοτρόπως στην Κρήτη.
Στην Ιταλία, η οποία επίσης αρχίζει να υφίσταται τα δεινά της τρόικας και απειλεί να τινάξει την ευρωζώνη στον αέρα με ένα υπέρογκο δημόσιο χρέος, οι φασίστες συμμετέχουν από καιρό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε κυβερνητικά σχήματα, οι νεοναζί περιπολούν ένστολοι (και ένοπλοι) σε σχηματισμούς πολιτοφυλακής και συλλαμβάνουν επίσημα -ή απλά ξυλοκοπούν δημόσια- μετανάστες ή πρόσφυγες και το δίκαιο της ιθαγένειας δεν διαφέρει εντυπωσιακά από αυτό στην Ελλάδα ως ίσχυε πριν από την ψήφιση του Νόμου 3838/2010.
Μεγάλη ικανοποίηση ένιωσαν προ ολίγων ημερών οι απανταχού υπέρμαχοι των δικαιωμάτων των μεταναστών στο άκουσμα των δηλώσεων του ιταλού Προέδρου της Δημοκρατίας Ναπολιτάνο: «το να μην λαμβάνουν την υπηκοότητα τα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται σε ιταλικό έδαφος είναι παράλογο».
Ευχάριστη ναι, έκπληξη όχι. Οι αστοί πολιτικοί όσο ευαίσθητοι κοινωνικά και αν είναι, εάν το εργατικό κίνημα με τις διεκδικήσεις του και ιδίως με τις επιτυχίες του δεν δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες, τέτοιου είδους παρεμβάσεις αποτελούν όνειρο θερινής νυκτός.
Οι συνέπειες της κρίσης στην Ιταλία είναι παραπάνω από ορατές στις ζωές των κατοίκων της, τα προβλήματα των εργαζομένων τεράστια, όμως η μέριμνα για τα ειδικότερα ή –ορθότερο- για τα επιμέρους ζητήματα των μεταναστών συναδέλφων δεν συνιστούν πολυτέλεια για τα συνδικάτα. Σε άμυνα και εκεί ο κόσμος της μισθωτής εργασίας, αλλά με όλους του διαθέσιμους αμυντικούς στην εντεκάδα!
Χαρακτηριστικές είναι οι εξής περιπτώσεις από την παρατήρηση των εργασιακών σχέσεων στην Ιταλία κατά το έτος 2010:
Α) Ενδεικτικό του γενικότερου κλίματος στο εσωτερικό του συνδικαλιστικού κινήματος αποτελεί το γεγονός ότι στο 16ο συνέδριο της μεγαλύτερης εργατικής συνομοσπονδίας CGIL (5-8 Μαΐου 2010) η μετανάστευση καταλαμβάνει εξέχουσα θέση. Βασικούς άξονες του κειμένου της πλειοψηφίας (που υιοθετήθηκε από το 78% των συνέδρων) αποτελούν η ανάγκη για μεταρρύθμιση του συστήματος «απορρόφησης του κοινωνικού σοκ», η μείωση της φορολογίας των μισθών και των συντάξεων, η εξάλειψη των διαφορών μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών υπαλλήλων, η αλλαγή της μεταναστευτικής πολιτικής και η «νομιμοποίηση» των μεταναστών εργατών.
Β) Στις αρχές του έτους οι κοινωνικοί συνομιλητές εκδίδουν κοινή Έκθεση με θέμα «Η Απασχόληση στο Μιλάνο», η οποία περιέχει στοιχεία για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην απασχόληση, τόσο στην πόλη του Μιλάνο, όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Λομβαρδίας.
Ως ειδικότερο θέμα ανάλυσης και παρέμβασης η συγκεκριμένη έκθεση επιλέγει αυτό της μετανάστευσης στην χώρα και ειδικότερα των εργασιακών σχέσεων των μεταναστών εργαζομένων σε επιχειρήσεις της περιοχής.
Στα ενθαρρυντικά στοιχεία συμπεριλαμβάνεται το γεγονός ότι στο 20% των επιχειρήσεων της ειδικής έρευνας εντοπίζονται πρωτοβουλίες ένταξης των μεταναστών συχνά στην βάση διμερών συμφωνιών από τους εργοδότες και τα συνδικάτα των εργαζομένων. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, οι επιχειρήσεις αναλαμβάνουν το βάρος ή την μέριμνα συνδρομής των μεταναστών στην εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας, στην εύρεση κατάλληλης στέγης ή ακόμη και στην διευκόλυνση τους στην χρήση της ετήσιας αδείας τους σε περιόδους που αντιστοιχούν στο εορτολόγιο της χώρας καταγωγής τους και στις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.
Γ) Αυξήσεις στις αποδοχές περιλαμβάνει η ανανέωση της συλλογικής σύμβασης που υπογράφεται στον κατασκευαστικό κλάδο με τριετή διάρκεια (2010-2012). Οι 20.000 απολύσεις στον κλάδο και η μείωση των επενδύσεων κατά 10% συνολικά κατά το 2009 δεν εμπόδισε τους κοινωνικούς συνομιλητές να προβούν σε συμφωνία που να ικανοποιεί απόλυτα και τις δύο πλευρές.
Εκτός από αυξήσεις, η συλλογική σύμβαση περιλαμβάνει μια σειρά καινοτόμες δεσμεύσεις, όπως η διευκόλυνση των πολυάριθμων μεταναστών εργατών του κλάδου στην χρήση ειδικών αδειών κατά την διάρκεια του έτους με σκοπό την ευχερή μετακίνηση στις χώρες καταγωγής τους.
Δ) Στο κείμενο της ανανέωσης της εθνικής συλλογικής σύμβασης εργασίας στον κλάδο του τουρισμού τετραετούς διάρκειας (2010-2013) δύο βασικά θεσμικά ζητήματα στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας αποτελούν η προώθηση της συλλογικής διαπραγμάτευσης στο δευτεροβάθμιο επίπεδο (αποκέντρωση) και η προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε περιπτώσεις υπεργολαβίας.
Για άλλη μια φορά ειδική ρύθμιση αφορά στους μετανάστες εργάτες και ειδικότερα στην εξασφάλιση πόρων μέσα από μια διμερή επιτροπή για την χρηματοδότηση προγραμμάτων ταχείας εκμάθησης της ιταλικής γλώσσας και για την διευκόλυνση απόκτησης αδειών διαμονής και εργασίας.
Ε) Τέλος, η πανιταλική τετράωρη στάση εργασίας στις 12 Μάρτη 2010, ως απάντηση στην λήψη μέτρων λιτότητας από την ιταλική κυβέρνηση με αφορμή την παγκόσμια οικονομική ύφεση, συμπεριλαμβάνει μια δέσμη διεκδικήσεων –προτάσεων, οι πιο σημαντικές από τις οποίες κατανέμονται σε τρεις κατηγορίες:
1) Επέκταση των ενισχυτικών μέτρων για τον κόσμο της εργασίας που πλήττεται από την ύφεση.
2) Μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος.
3) Την μεταρρύθμιση της μεταναστευτικής πολιτικής: την αποδέσμευση της άδειας διαμονής από την σύμβαση εργασίας προτάσσει η συνομοσπονδία CGIL που καλεί στην απεργιακή κινητοποίηση, με στόχο την αποφυγή ενίσχυσης της αδήλωτης απασχόλησης πρώτον, των εργαζομένων μεταναστών που χάνουν την δουλεία τους και δεύτερον, των ανεπίσημα νέο-εισερχομένων μεταναστών στην Ιταλία.
Αντί επιλόγου…
Αξίζει να σημειωθεί ότι το αίτημα για αποσύνδεση της άδειας διαμονής από ποσοτικά (ένσημα/ ημέρες ασφάλισης) και ποιοτικά στοιχεία (τύπος σύμβασης εργασίας) της μισθωτής -ή μη- σχέσης απασχόλησης, ακριβώς με στόχο την ολοκληρωμένη καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, όχι μόνον δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα ομόφωνα δεκτό από τις συνιστώσες του εργατικού κινήματος στην χώρα μας, αλλά μόλις πρόσφατα αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα σχετικής πρότασης νόμου της κοινοβουλευτικής αριστεράς , η οποία δεν έχει ακόμη εισαχθεί στην ολομέλεια του κοινοβουλίου.
Εξετάζοντας το περιεχόμενο όλων των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και των διαιτητικών αποφάσεων των ετών 2010-2011 στην Ελλάδα, θα μπορούσε κάλλιστα ένας τρίτος παρατηρητής να συμπεράνει ότι όχι μόνον οι μετανάστες δεν αποτελούν τουλάχιστον το 20% της μισθωτής εργασίας στην χώρα, αλλά ότι δεν υπάρχουν καθόλου μετανάστες στους χώρους δουλειάς.
Το σύνηθες ανάθεμα στις παθητικές συνδικαλιστικές ηγεσίες και στην εργατική γραφειοκρατία δεν επαρκεί και επιπλέον αποπροσανατολίζει. «Ταξικά» συνδικάτα (λες και υπάρχουν α-ταξικά συνδικάτα…) υπάρχουν πολλά, χειροπιαστά δείγματα συνέπειας διακηρύξεων και έργων, όμως, λίγα, είτε πριν, είτε κυρίως κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης από το 2009 και μετά.
Εν αναμονή της έκδοσης της απόφασης του ΣτΕ σχετικά με το νέο δίκαιο ιθαγένειας, και στο πνεύμα των ημερών: ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω…
