Το Μάρτιο του 2010 με τον σχεδόν εξ επαφής ψεκασμό του 88χρονου Μανώλη Γλέζου και την εισαγωγή του στο νοσοκομείο έγινε έκδηλο το επικίνδυνο και προβληματικό της χρήσης των δακρυγόνων ουσιών. Ωστόσο, ενάμιση χρόνο μετά το περιστατικό και παρά τις εγγυήσεις των υπευθύνων για αντικατάστασή τους με ηπιότερα μέσα καταστολής, τα παραδείγματα παράλογης χρήσης χημικών ουσιών παραμένουν πολλά - ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί η εκτεταμένη χρήση τους τόσο στη φετινή πορεία του Πολυτεχνείου όσο και στην πορεία για τη μνήμη του Αλέξη Γρηγορόπουλου. Η αστυνομία, λοιπόν, συνεχίζει να χρησιμοποιεί ως πανάκεια τη ρίψη δακρυγόνων για την αντιμετώπιση και τη διάλυση των πορειών, των κατ’ αυτήν μαζικών «οχλοκρατικών συναθροίσεων». Οι μονάδες αποκατάστασης της τάξης ψεκάζουν με σκοπό να «εξολοθρεύσουν» τους συγκεντρωμένους, ενώ το σκηνικό θυμίζει διαφήμιση… κατσαριδοκτόνου· όταν ο «στόχος» βρεθεί σε «απόσταση βολής», ο χειριστής πιέζει τη σκανδάλη και τον περιλούζει με τη δακρυγόνο ουσία.
Ωστόσο, με ένα κλίμα ασάφειας να πλανάται γύρω από το θέμα, κάποια ζητήματα πρέπει να αποσαφηνιστούν. Ζητήματα όπως περί του τι είναι τα δακρυγόνα, περί επικινδυνότητας της χρήσης τους καθώς και για το πως η αστυνομία δικαιολογεί τη στάση της.
Τι είναι τα δακρυγόνα
Με τη γενική ονομασία «δακρυγόνα» αναφερόμαστε στην ευρύτερη κατηγορία των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται – παλαιότερα από το στρατό για την εξουδετέρωση αντίπαλων στρατευμάτων κατά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο – κυρίως από την αστυνομία για τη διάλυση και την απώθηση του συγκεντρωμένου πλήθους.
Ανήκουν στα χημικά αέρια που προσβάλλουν τους βλεννογόνους ιστούς του αναπνευστικού συστήματος, το δέρμα, το πεπτικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Η δράση τους αρχίζει εντός 20-60 δευτερολέπτων με εκδήλωση συνήθως δακρύων, δύσπνοιας και βήχα. Σε άλλες περιπτώσεις, ανάλογα τον τύπο του δακρυγόνου, παρατηρείται αίσθηση καψίματος στα μάτια και το στόμα, ναυτία, φωτοφοβία ενώ έχει καταγραφεί και αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Συνήθεις τύποι δακρυγόνων
CΝ (Chloroacetophenone): Πρόκειται για την πιο διαδεδομένη ουσία στην παραγωγή δακρυγόνων. Δεν αντιδρά με το νερό γεγονός που κάνει εύκολη την ανάμειξή του με το νερό των πυροσβεστικών αντλιών στην καταστολή διαδηλώσεων. Ωστόσο παρατηρήθηκε ανοχή των διαδηλωτών στην ουσία και έτσι η περιορισμένη «αποτελεσματικότητά» του έστρεψε τις χημικές βιομηχανίες στην αναζήτηση άλλων παραγόντων.
CS (Orthochlorobeuzalmalononitrile): Αντικατέστησε το ευρέως διαδεδομένο CΝ. Το CS είναι αποτελεσματικό ακόμα και σε ελάχιστες δόσεις. Συχνά αναμειγνύεται με το CΝ για ενίσχυση της δακρυγόνου δράσης του. Σε υψηλές συγκεντρώσεις έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να προκαλέσει πλήθος συμπτωμάτων, μέχρι και γενετικές μεταλλάξεις.
OC (Oleoresin Capsicum): Είναι ευρέως γνωστό με το όνομα “pepper spray”. Είναι φυσική ουσία και εξάγεται από τις πιπεριές καγιέν. Κατά την εκτόξευσή του δεν εξατμίζεται. Για να είναι αποτελεσματικό απαιτείται άμεση επαφή με τις βλεννογόνους. Η άμεση επίδραση εκδηλώνεται με έντονο βήχα, πνίξιμο και δάκρυα τα οποία επιδεινώνουν την κατάσταση.
Διακρατικές συνθήκες σχετικές με τα δακρυγόνα
Η χρήση των δακρυγόνων έχει επισήμως απαγορευτεί από τη χημική συνθήκη όπλων, μια συμφωνία που προβλέπει την απαγόρευση της παραγωγής και της χρήσης χημικών όπλων σε καιρό πολέμου, αυξάνοντας το πρωτόκολλο της Γενεύης 1925 για την κατάργηση των χημικών όπλων και συμπεριλαμβάνοντας τις ουσίες CN, CS, OC στις απαγορευμένες. Το πλήρες όνομά της είναι: «Συνθήκη σχετικά με την απαγόρευση της ανάπτυξης, της παραγωγής, της συσσώρευσης και της χρήσης των χημικών όπλων και σχετικά με την καταστροφή τους». Κι ενώ τα χημικά όπλα απαγορεύονται από τη συγκεκριμένη σύμβαση ακόμα και σε καιρό πολέμου, τα δακρυγόνα χρησιμοποιούνται κατά κόρον σε περίοδο ειρήνης ως μέσο καταστολής.
Θέση αστυνομίας
Τη χρήση των δακρυγόνων ως μέσο καταστολής η ΕΛ.ΑΣ. τη δικαιολογεί με δήθεν επιστημονικά επιχειρήματα, όπως το ότι σε μικρές συγκεντρώσεις η ουσία CS είναι ακίνδυνη και αβλαβής καθώς και το ότι τηρούνται οι προβλεπόμενες προδιαγραφές των κατασκευαστών.
Η δική μας θέση
Όντας αποδεδειγμένοι οι κίνδυνοι της χρήσης δακρυγόνων, είναι παραπάνω από προφανές ότι από την πλευράς μας όχι μόνο απαιτούμε η απαγόρευση της χρήσης τους από τη σχετική συνθήκη να ισχύσει, αλλά διερωτόμαστε πώς είναι δυνατόν προ πολλού να μην έχει συμβεί αυτό. Τεράστιες ευθύνες αναλογούν, επομένως, στις εκάστοτε κυβερνήσεις, αλλά όχι μόνο σε αυτές. Ευθύνες πρέπει να καταλογιστούν και στην αστυνομία ως σώμα, διότι επανειλημμένα αποδεικνύει ότι αγνοώντας τον πραγματικό της λόγω ύπαρξης λειτουργεί απλά και μόνο ως μέσο καταστολής κοινωνικών και πολιτικών αγώνων, αλλά και σε κάθε αστυνομικό ατομικά. Όποια αφέλεια ή άγνοια των αστυνομικών, οι οποίοι χρησιμοποιώντας δακρυγόνα βλάπτουν και τους εαυτούς τους, δεν μπορεί να συγχωρεθεί. Όπως, άλλωστε, είχε τονίσει ο Μανώλης Γλέζος μετά τον ψεκασμό του με χημικά, «ο αστυνομικός ο οποίος παίρνει εντολές να κάνει κάτι αντισυνταγματικό πρέπει να πει όχι δεν τον κάνω».
Χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από τον ιστότοπο: http://el.wikipedia.org/
Μουντάκη Χριστίνα
Κονδύλης Παναγιώτης
ΑΡ.ΕΝ. Χημικού
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο 13ο τεύχος του περιοδικού εξ ευωνύμων
